معرفی کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد

«و این منم: زنی تنها، در آستانه‌ی فصلی سرد»… در کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد مخاطب مجموعه‌ی سروده‌های فروغ فرخزاد، بانوی بزرگ شعر معاصر ایران در دهه‌های سی و چهل خورشیدی خواهید بود. این دیوان از پنج دفتر شعر منتشرشده از فروغ تشکیل شده است.

درباره کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد

شکی نیست که فروغ فرخزاد (Forugh Farrokhzad)، در کنار بزرگانی چون نیما یوشیج، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو و سهراب سپهری، یکی از قله‌های دست‌نیافتنی شعر معاصر فارسی است. این بانوی بزرگ در طول زندگی کوتاه اما به غایت پربار و غنی خویش، شماری از درخشان‌ترین اشعار زبان فارسی در دوران تجدید حیات این زبان را سرود. در کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد مخاطب همین سروده‌ها خواهید بود.

دیوان اشعار فروغ فرخزاد از پنج دفتر شعری تشکیل شده است. سه دفتر نخست که به ترتیب عناوین «اسیر»، «دیوار» و «عصیان» را بر خود دارند، متشکل از اشعار کلاسیک و نیماییِ فروغ‌اند. فرخزاد در اشعار این سه دفتر، در قامت شاعری جوان با دلی سودایی و سری عاصی ظاهر شده است. ستایش از مظاهر عشق زمینی، شِکوه از حیاتِ خشک و ریایی جامعه، دفاع از تنانگی و زنانگی، و سرودن از شورهای ملازم جوانی، اصلی‌ترین مضامین دفاتر سه‌گانه‌ی مذکور را می‌سازند.

در دفتر چهارم دیوان اما، فروغ در کسوت شاعری به کل متفاوت قامت علم کرده است. این دفتر که «تولدی دیگر» نام دارد، از سی و پنج قطعه‌ی شعری تشکیل شده، که عمدتاً در قالب شعر آزاد سروده شده‌اند. چاپ اول تولدی دیگر به سال 1342 بازمی‌گردد. در اشعار این دفتر نوعی رازوارگی مشهود است؛ ابهامی قرین با شخصی‌ترین تجلیاتِ دلِ شاعر. فروغ با تولدی دیگر به راستی دگرباره متولد شد و مسیر شاعریِ خویش را از نو آغاز نمود. این مسیر در دفتر واپسین دیوان، با عنوان «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد»، منتشرشده به سال 1352، به اوج خود رسید. در ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد مخاطب هفت شعر بلندیم که هر کدام به جرئت جزو شاهکارهای شعر فارسی در صد ساله‌ی اخیر به شمار می‌روند. در این هفت شعر فروغ را شاعری عارف‌مسلک می‌بینیم که راز عشق و حیات را از دلِ خاک می‌پرسد و عاشقانه با ذره‌ذره‌ی اجزای عالم به مناجات می‌نشیند. دفتر ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد بود که احمد شاملو، شاعر نامدار معاصر را واداشت تا از «اعجاز کلام فروغ» سخن بگوید؛ و محمدرضا شفیعی کدکنی، استاد بزرگ زبان و ادبیات فارسی را بر آن داشت تا فروغ را یگی از بزرگ‌ترین مدرنیست‌های عرصه‌ی شعر فارسی لقب دهد.

به طور کل باید گفت که فروغ فرخزاد یکی از ستون‌های ادبیات معاصر این مرزوبوم است. بدون شناخت او و بی‌آشنایی با بوطیقای خاص شعر وی، نمی‌توان به درکی صحیح و جامع از روند تحول شعر فارسی در دوران معاصر نائل آمد. در شعر فروغ، برخی از مهم‌ترین مضامین ادبیات معاصر ایران برای نخستین بار مطرح شده‌اند. همچنین، زیبایی‌شناسی کلام وی، به تنهایی سطح ادبیِ شعر فارسی را چندین و چند پله ارتقا داده است. از جمیع این توضیحات درمی‌یابیم که هنگام مطالعه‌ی دیوان اشعار فروغ فرخزاد، با یکی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخ ادبیات ایران سر و کار داریم.

تاکنون ناشرین فراوانی اقدام به چاپ و انتشار دیوان اشعار فروغ فرخزاد نموده‌اند. نسخه‌ای از این دیوان که هم‌اینک پیش روی شماست، به همت انتشارات کلک آزادگان روانه‌ی بازار نشر شده است.

کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به ادبیات معاصر ایران و دوست‌داران جریان‌های نوین شعری، مخاطبین اصلی کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد به شمار می‌روند.

با فروغ فرخزاد بیشتر آشنا شویم

فروغ فرخزاد شاعر بزرگ و فیلمساز مستعد ایرانی بود. او به تاریخ 18 دی‌ماه سال 1313 در خانواده‌ای متوسط از اهالی شهر تهران دیده به جهان گشود. فروغ فرزند چهارم خانواده‌ای نه‌نفره بود. کودکی بیش نبود که پی به استعداد خویش در کار ادبی برد و فعالیت ادبی را از همان سنین ابتدایی آغاز نمود. در 16 سالگی به عقد پرویز شاپور، کاریکلماتوریست مشهورِ وقت درآمد. نامه‌هایی که میان فروغ و شاپور رد و بدل شده، امروزه جزو متون برجسته‌ی ادبیات معاصر ما به شمار می‌روند. فرزندی به نام کامیار حاصل ازدواج فروغ فرخزاد با پرویز شاپور بود.

فروغ کار شاعری را با انتشار دفتری با عنوان «اسیر» آغاز نمود. چهار سال پس از چاپ این دفتر، فروغ از پرویز شاپور جدا شد. تأثیر این طلاق تا مدت‌ها بر روح و روان فرخزاد باقی ماند. تا این‌که آشنایی با ابراهیم گلستان، نویسنده و فیلمساز سرشناس معاصر، فصلی تازه در زندگی او گشود.

ارتباط فروغ فرخزاد و ابراهیم گلستان (Ebrahim Golestan) یکی از پرحاشیه‌ترین رابطه‌های ادبیِ دوران معاصر است. بسیاری از اشعار فروغ، به گواه زندگینامه‌نویسان وی، تحت تأثیرِ این رابطه‌ی پرفرازونشیب سروده شده‌اند. رابطه‌ی مذکور با مرگ ناگهانی فروغ فرخزاد در زمستان سال 1345 به پایان رسید. (عامل مرگ او یک سانحه‌ی دلخراش رانندگی بود.)

دفاتر شعری فروغ فرخزاد، جز «اسیر»، به ترتیب «دیوار»، «عصیان»، «تولدی دیگر» و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» نام دارند. در کارنامه‌ی هنری فروغ فرخزاد، فیلمی مستند با عنوان «خانه سیاه است» نیز دیده می‌شود. این اثر که موضوع آن زندگی جذامیانِ آسایشگاه بابا باغی تبریز است، در سال 1341، به تهیه‌کنندگی ابراهیم گلستان، ساخته شده است. اثر نامبرده جایزه‌ی بهترین فیلم مستندِ جشنواره‌ی فیلم آلمان غربی را از آن خود نموده است.

در بخشی از کتاب دیوان اشعار فروغ فرخزاد می‌خوانیم

در اتاقی که به اندازۀ یک تنهایی‌ست
دلِ من
که به اندازۀ یک عشق است
به بهانه‌هایِ سادۀ خوشبختیِ خود می‌نگرد…
به زوالِ زیبایِ گل‌ها در گلدان،
به نهالی که تو در باغچۀ خانۀ‌مان کاشته‌ای،
و به آوازِ قناری‌ها،
که به اندازۀ یک پنجره می‌خوانند
آه…
سهمِ من این‌ است…
سهمِ من این است…
سهمِ من،
آسمانی‌ست که آویختنِ پرده‌ای آن را از من می‌گیرد…
سهمِ من پایین رفتن از یک پلۀ متروک است،
و به چیزی در پوسیدگی و غربت واصل گشتن.
سهمِ من گردشِ حزن‌آلودی در باغِ خاطره‌هاست،
و در اندوهِ صدایی جان دادن،
که به من می‌گوید:
دست‌هایت را
دوست می‌دارم.