آذربایجان یا سرنوشت گردان و دلیران جلد دوم
تاریخ هجده ساله آذربایجان نوشته احمد کسروی کتابی است که بعقیده خود او ادامه کتاب تاریخ مشروطه میباشد. در این کتاب تحولات ایران در خلال مشروطه و بعد از آن مورد بررسی قرار میگیرد.در طول نزدیک به سه هزار سال تاریخ بیش و کم مستند ایران، کمتر دوره ای می توان یافت که درباره حوادث و مسائل تاریخی آن به اندازه دوره صد و پنجاه سال گذشته سند و مدرک و نوشته به جای مانده باشد.
دلیل این وضع متفاوت تنها نزدیکی آن به زمان ما نیست، بلکه حضور نوعی تلقی مدرن از تاریخ و وجود گونه ای خوداگاهی تاریخی در جامعه نیز به ثبت و ضبط و گزارش جزئیات رویدادها و شخصیتها اهمیتی ویژه بخشیده و تاریخ را، به گفته فرناند برودل، از حوزه فرمانروایان و نخبگان به حوزه مسائل و امور سرنوشت ساز اجتماعی انسانی مردم عادی و نقش آنان در تحولات تاریخی کشانده است.
شمار سفرنامه ها، خاطرات، یادداشتهای روزانه، نامه ها، خودزندگی نامه ها، تک نگاری ها و کتابهای مستقل تاریخی از این دوره به اندازه ای است که می توان کتابخانه قابل ملاحظه ای از آنها ساخت. در میان این اثار و اسناد تاریخ هجده ساله اذربایجان از جایگاه ویژه ای برخورداراست.
