دیوان اشعار ایرج میرزا (کامل)
این مجموعه به صورت کامل و شامل 4 بخش زیر می باشد:
- دیوان اشعار 75 صفحه ای تایپ شده بدون سانسور و با کیفیت عالی
- جزء اول از آثار ایرج میرزا – اردیبهشت 1308 – کتابخانه مظفری
- کلیات دیوان ایرج میرزا کتابخانه مظفری چاپ علمی
- ادبیات ایرج میرزا – خط نستعلیق قدیمی
بر اساس جستجو در کتابخانه های مختلف، ما ۲ نسخه از کلیات ایرج میرزا به دست آوردیم که یکی از آنها موجود در کتابخانه مجلس شورای ملی و ثبت شده به شماره ۸۲۱۴ می باشد. بر اساس اطلاعات موجود، این نسخه جلد اول از آثار ایرج میرزا «جلال الممالک» است که در اردیبهشت ۱۳۰۸ در طهران و در چاپخانه فردوسی چاپ و در کتابفروشی مظفری عرضه شده است. این کتاب به صورت ۲ صفحه ای اسکن شده و در ۲۶۴ صفحه ( ۱۳۲ صفحه pdf) و با حجم ۱۵ مگابایت می باشد.
نسخه دوم که ارائه می گردد با عنوان کلیات دیوان ایرج میرزا ملقب به جلال الممالک است که مشتمل بر مقدمه و قصاید و غزلیات و مثنویات می باشد. بر روی جلد این کتاب درج شده : هدیه خسرو – ایرج. این کتاب نیر توسط کتابفروشی مظفری عرضه و در چاپخانه علمی، به چاپ رسیده است و شامل ۲۱۲ صفحه بوده و با حجم ۶ مگابایت برای دانلود قرار گرفته است.
نسخه سوم که نسخه جدیدتری است توسط وب سایت کل کلده و در ۷۵ صفحه و با کیفیت بالا تایپ و منتشر گردیده است.
بر این اساس افرادی که به دنبال کار تحقیقاتی در مورد ایرج میرزا هستند ۲ نسخه ابتدایی به آنان پیشنهاد می شود که لینک دانلود آن، در ذیل این مطالب قرار گرفته است و به سایرین که به جزییات اهمیت کمتری قائل هستند و بیشتر به دنبال خواندن شعرهای ایرج میرزایند، نسخه دوم و سوم که پایین صفحه درج شده پیشنهاد می شود.
همچنین اخیراً نسخه خطی از اشعار ایرج میرزا به دست ما رسیده است که شاعر یا خطاط آن مشخص نیست ولی مشخص است که شعرها به صورت کامل از ایرج میرزاست که در قسمت چهارم دانلود، تحت عنوان ادبیات ایرج قرار گرفته است.
دیوان اشعار ایرج میرزا (کامل)
ایرج میرزا که بود؟
ایرج میرزا متولد مهرماه ۱۲۵۳ خورشیدی در تبریز ملقب به «جلال الممالک» و «فخرالشعرا»، از جمله شاعران برجستهٔ ایرانی در عصر مشروطیت (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی) و از پیشگامان تجدد در ادبیات فارسی بود.
ایرج میرزا در قالب های گوناگون شعر سروده و ارزشمندترین اشعارش مضامین انتقادی، اجتماعی، احساسی و تربیتی دارند. شعر ایرج ساده و روان و گاهی دربرگیرندهٔ واژه ها و گفتارهای عامیانه است و اشعار او از جمله اشعار اثرگذار بر شعر دوره مشروطیت بود.
او فرزند صدرالشعرا غلامحسین میرزا، نوهٔ ایرج پسر فتحعلی شاه و نتیجهٔ فتحعلی شاه قاجار بود. تحصیلاتش در مدرسه دارالفنون تبریز صورت گرفت و در همان مدرسه مقدمات عربی و فرانسه را آموخت. وقتی امیرنظام گروسی مدرسه مظفری را در تبریز تأسیس کرد، ایرج میرزا سمت معاونت آن مدرسه را یافت و در این سمت مدیریت ماهنامه ورقه (نخستین نشریه دانشجویی تبریز) را برعهده گرفت. در نوزده سالگی لقب «ایرج بن صدرالشعرا» یافت. لیکن بزودی از شاعری دربار کناره گرفت و به مشاغل دولتی مختلفی از جمله کار در وزارت فرهنگ (معارف آن زمان) پرداخت. سپس به استخدام اداره گمرک درآمد و پس از مشروطیت هم در مشاغل مختلف دولتی از جمله وزارت کشور در سمت فرماندار آباده و معاونت استانداری اصفهان خدمت کرد.
ایرج میرزا در پی یک سکته قلبی در ۵۱ سالگی به تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۰۴ خورشیدی در منزلی در تهران درگذشت. ایرج میرزا به زبان های فارسی، ترکی آذربایجانی، عربی و فرانسه تسلط داشت و روسی نیز می دانست و خط نستعلیق را خوب می نوشت. آرامگاه ظهیرالدوله خانه ابدی ایرج میرزا شد.
مجموعه ی اشعار ایرج میرزا
از ایرج میرزا حدود ۱۴۰۰۰ بیت به جامانده است. اشعاری که در قالب های متنوعی همچون مثنوی، قصیده، قطعه و رباعی سروده شده است. او ابتدا به شیوه ی پیشینیان شعر می گفت. از جمله همان قصایدی که در محافل قجری ساخته شد. اشعاری که رنگ و بوی سبک خراسانی داشت. دوره ی بعدی شعر ایرج میرزا را دوره ی ابتکار و نوآوری او دانسته اند؛ تا بدان حد که برخی او را نخستین علمدار تجدد شعر فارسی خوانده اند. زبان صریحش در انتقاد از مفاسد و ناهنجاری های سیاسی و اجتماعی که گاهی به پرده دری نیز کشیده شد، از ویژگی های مهم شعر او در این دوره است.عشق به میهن و مادر، دانش اندوزی و تربیت کودکان و نوجوانان و مضامینی از این دست، دست مایه ی آفریده های ادبی ایرج شد. آشنایی او با تمدن غرب که از سفرهای او به اروپا ناشی شد و نیز تحولات بزرگ اجتماعی و فرهنگی ایران در عصر انقلاب مشروطه آن گونه که پیش ازاین ذکرش رفت، شالوده ی فکر و شعر ایرج میرزا را در دوره ی دوم شعرش برساخت. نخستین بار فرزندش خسرو ایرج اشعار او را گرد آورد و منتشر نمود. سروده هایی روان و بی تکلف و زیبا که بعضا به طنزی دل پذیر آراسته شده است.
اشعار ایرج میرزا به یاد مادر
مادر دست مایه ی کهنگی ناپذیر شعر در پهنای جهان و درازنای تاریخ است. بسیاران گفته اند و بسیاران خواهند گفت. سرچشمه ی فیاضی که تکراری نمی شود.
ایرج میرزا که در میان خاطرات پر از رنج و دردش، خاطره ای خوش از مادری مهربان داشته، اشعاری به یاد ماندنی در این مضمون از خود به جای گذاشته است. اشعار زیبایی که از محافل تا مدارس نقل زبان بزرگ و کوچک شده است. این قطعه ی بی نظیر از اشعار ایرج میرزا را همگان خوانده یا شنیده اند:
گویند مرا چو زاد مادر
پستان به دهن گرفتن آموخت
شب ها بر گاهواره ی من
بیدار نشست و خفتن آموخت
دستم بگرفت و پابه پا برد
تا شیوه ی راه رفتن آموخت
یک حرف و دو حرف بر زبانم
الفاظ نهاد و گفتن آموخت
پس هستی من ز هستی اوست
تا هستم و هست دارمش دوست
