نام محصول : کتاب تاریخچه چبوق و غلیان
نویسنده : احمد کسروی
داستان شگفتیست که هنوز نمیقرن از آغاز دودکشی در اروپا پیان نیافته چپوق کشی در ایران شناخته گردیده بروبرواج گذارده است.
تاورنیه بازرگان فرانسه ای که در زمان صفویان بارها بایران امده و کتابی درباره سفرهای خود یادگار گزارده در یکجا از کتاب خود داستانی می نویسد.
در این زمینه که حکمران قم بمیوه های انجا مالیات تازه ای گزارده بوده و چون این اگاهی بشاه صفی رسیده چندان خشم گرفته که دستور داده ان حاکمرا با زنجیر در گردن باسپهان برده و پسر او که یکی از نزدیکان شاه می بوده که چپوق و توتن شاه را میبایستی با دست خود بدهد با دستور شاه سبیلهای پدرش را کنده و بینی و گوشهایش را بریده و چشمهایش را کنده و سپس سرش را بریده.
تاورنینه می گوید این در اخرهای سال 1632 رخداده بود.
از این داستان پیداست که در ان تاریخ که هنوز پنجاه سال از اورده شدن توتون و چپوق باانگلستان و اغاز دودکشی در انجا پایان نیافته بود .
چپوق کشی به ایران رسیده و شناخته گردیده و شاه صفی بان خو گرفته و کسی را برای پر کردن چپوق و دادن ان برگزیده بوده و این با ان دوری که در میان اروپا و ایران می بوده در خور شگفت میباشد.
از اینجا پیداست که دودکشی بسیار تندتر از انکه پنداشته میشود در جهان پراکنده گردیده.
کسروی در این کتاب کوتاه طی چهار گفتار به زمان، مکان و چگونگی رواج استعمال توتون و تنباکو و استفاده از چپق و قلیان اشاره میکند. مطالب این کتاب عبارتاند از:
دودکشی از کی آغاز شده؟
دودکشی را در شرق عثمانیان رواج دادند
دودکشی چگونه در ایران رواج یافت؟
یک داستان تاریخی درباره توتون و تنباکو
آخرین گفتار این کتاب شرح واقعه قیام مردم ایران علیه انعقاد قرارداد رژی و تحریم استعمال توتون و تنباکوست که در آن به نقش روحانیت، بخصوص میرزای شیرازی در شکلگیری این نهضت تاکید شده است.