نام کتاب : ماهی سیاه کوچولو

نویسنده : صمد بهرنگی

کتاب ماهی سیاه کوچولو نوشته صمد بهرنگی، یکی از داستان‌های کودکان است که در زمستان سال ۱۳۴۶ نوشته و انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را در سال ۱۳۴۷ با تصویرگری فرشید مثقالی منتشر کرد.

قصه ماهی سیاه کوچولو در مورد ماهی کوچکی است که به عشق دیدن دریا خطر می‌کند و سفری دور و دراز را با تجربه‌های متفاوت برای رسیدن به رهایی آغاز می‌کند. ماهی سیاه کوچولو کتاب برگزیده کودک در سال ۱۳۴۷ شد. همچنین جایزه ۶ امین نمایشگاه کتاب کودک در بلون ایتالیا و دیپلم افتخار جایزهٔ دوسالانه براتیسلاوای چک‌اسلواکی برای تصویرگری کتاب کودک را در سال ۱۹۶۹ دریافت کرده‌است.

داستان ماهی سیاه کوچولو در سال‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به عنوان یک داستان علیه حاکمیت معرفی می‌شد و بسیاری ماهی سیاه کوچولو را نماد نسل جوان انقلابی و روشنفکر می‌دانستند. زبان نمادین قصه، الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان و شاعران مختلف شد و اشعار و متون بسیاری در وصفش سروده شد.

از ماهی سیاه کوچولو حتی با عنوان «بیانیۀ غیررسمی و مانیفست سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران» نیز یاد شده‌است. با این وجود لیلی امیرارجمند مدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان معتقد است که ماهی سیاه کوچولو صرفاً یک داستان سادۀ‌ کودکانه بوده و هیچ بار سیاسی نداشته‌است.

شب چله، ماهی پير چند هزارتا از بچه‌ها و نوه‌های خود را دور خودش جمع كرده‌بود و برای آن‌ها قصه می‌گفت؛ قصه ماهی سياه كوچولويی كه از ده هزار تخمی كه مادرش گذاشته بود، تنها او سالم درآمده بود. ماهی سياه كوچولو هميشه در اين فكر بود كه آخر جويبار كجاست و جاهای ديگر چه خبر است. نمی‌خواست مثل ماهی‌های ديگر پيرشود و دايم ناله و نفرين و شكايت داشته باشد كه زندگيش را بيخودی تلف كرده‌است.

به رغم ناراحتی همسايه‌ها و ماهی‌های ديگر او راه خود را به طرف آبشار در پيش گرفت و از بالای آبشار افتاد توی يک بركه پر آب. آن‌گاه بحث و جدل‌های او با كفچه ماهی‌ها، قورباغه و خرچنگ شروع شد تا اين‌كه رسيد به مارمولک عاقل و دانا و مارمولک برای ادامه سفرش خنجری به او داد.

ماهی سياه كوچولو می‌دانست كه هر كسی روزی به‌ناچار با مرگ رو به رو می‌شود، آنچه مهم است اين است كه مرگ او چه اثری در زندگی ديگران خواهد داشت. با اين انديشه ها بود كه سرانجام به دريا رسيد و… . داستان ماهی سياه كوچولو با نام نويسنده‌اش – كه در دريا خانه كرده است و هميشه منتظر ديدن ماهی‌های شجاع كوچولو و راهنمايی آنهاست – يكی شده است.